Hamlet

J.Sutherland - B.Conrad - S.Milnes
G.Winbergh - J.Morris - P.Gelling
J.Tomlinson - K.Lewis - P.Garazzi
A.Huw Morgan - J.Rouleau
Welsh National Opera Chorus en orkest
R.Bonynge
Decca 410 184 – 1 DH3  3lp

Eindelijk dan een volledige opname van dit ten onrechte zo lang vergeten en verwaarloosde werk. Velen hebben er reikhalzend naar uitgezien, voor enkelen komt deze uitgave helaas nu toch te laat. De enige bestaande was een “witte” live opname uit de vijftiger jaren uit Gent, die ik nooit heb kunnen achterhalen. Ik zou willen dat ik nu in juichkreten zou kunnen uitbarsten, maar na ZO lang gewacht te hebben ben ik niet meer zo vlug tevreden te stellen. Ik voel dankbaarheid voor Richard Bonynge en zijn echtgenote Dame Joan dat zij zich voor dit werk hebben ingezet, maar mijn dankbaarheid gaat niet naar tevredenheid over. Om te beginnen heeft Bonynge eigenmachtig het eind van de opera veranderd. Shakespeare is voor de Britten heilig, en dat Hamlet in plaats van te sterven tot koning van Denemarken wordt uitgeroepen ligt hen zwaar op de maag. Ze zijn dan even chauvinistisch als de Duitsers die pedant en pervers weigeren Gounod’s “Faust” als naar Goethe te beschouwen. Van hen mag de opera de naam “Faust” niet dragen. Zij noemen hem “Margarethe”! Zo had Bonynge deze opera rustig “Ophelia” mogen noemen. Maar dat een dirigent, als hem het tekstboek niet zint, eenvoudig de laatste bladzijden van de partituur gaat herschrijven, dan houdt mijn dankbaarheid toch wel op. Met hetzelfde recht zou men bezwaar kunnen maken tegen het einde van Boito’s “Mephistofele”, waarin Faust tenslotte Mephisto overwint, in tegenstelling met de Fausten van Gounod en Berlioz. Ten slotte is iedere opera “naar” een literair werk, en het hoeft dat niet slaafs te volgen. Het gaat hier alleen om de laatste paar bladzijden. Maar hoe staat het met de opera als geheel? Bonynge heeft er alle zorg aan besteed en men weet dat hij een zwak voor de Franse muziek der vorige eeuw heeft. Maar dan verwondert het mij dat hij een bezetting koos waarin geen enkel Frans element aanwezig is. Alleen Rouleau, Frans-Canadees, en die zingt het mini-rolletje van Tweede doodgraver! Juist een opera als “Hamlet” moet in de traditie van de oude Franse Grand Opéra uitgevoerd worden. Maar waar vind je die nog, en dan in de groep “vip” zangers? Hamlet zelf was gecreëerd door Jean-Baptiste Faure, daarna gezongen door Lassalle, Renaud, Henri Albers, Rouard …… In de Italiaanse versie waren het vooral Titta Ruffo en Battistini. Zelf hoorde en zag ik er Mariano Stabile in. Hier is het Sherill Milnes, en de Franse traditie kunnen we helemaal vergeten. Maar vergeleken met de Italianen mist hij de juiste toon voor de rol. Hij is expressief, maar hij mist zowel de zwier voor het Drink-lied als de melancholie van andere passages. De beste is ongetwijfeld Sutherland. Op het toneel heeft zij Ophelia nooit gezongen waarvoor zij de uiterlijke verschijning mist. Men kan ook aanvoeren dat haar stem nu intrinsiek te rijp voor deze prille rol is. Maar zij is de enige in de bezetting die de Franse stijl aanvoelt, die aanknopingspunten heeft met Melba en een Calvé, met een Galli-Curci en een Tetrazzini als men de Italiaanse kant uit wil. Maar dan hebben we Barbara Conrad als de Koningin, met een sterk tremolo in haar stem en geen besef van de stijl. James Morris als de Koning is het ook niet. De kleinere rollen zijn alle onderbezet en zingen of ze met de partituur in handen zich voor het eerst aan de noten wagen. Uitzondering is Gösta Winbergh als Laertes. Als Zweed heeft hij gevoel voor andere talen, en zijn Laertes is een lichtpuntje waarvan men betreurt dat zijn rol relatief zo kort en oninteressant is. Had het anders gekund? Ik meen van wel. Met Sutherland als middelpunt zou ik alle andere rollen Frans bezet hebben. Heus, een Serkoyan zou zelfs op zijn 60ste jaar een betere Konig of anders Geest van Hamlet’s vader zijn geweest. En na Robert Massard meen ik dat Yves Bisson of Alain Fondary een perfecte Hamlet geweest zouden zijn; Nadine Denize een Koningin. Er zijn nog altijd zangers in Frankrijk zo als wij in Luik ervaren kunnen. Waarom moeten het op de plaat altijd Engelsen zijn in alle werken? Moest men eens proberen Gilbert en Sullivan op de plaat met Fransen en Italianen te bezetten. Dan zou heel Engeland alarm slaan! Mijn hoop is gevestigd op een Frans merk als Erato om ons een tweede authentieke Hamlet te geven. En dan zonder gepruts aan het eind.

Leo Riemens  1984

Bekijk Opera